รายการวิเคราะห์น้ำมันเครื่องใช้แล้ว
คุณสมบัติของน้ำมันเครื่องใช้แล้ว บางรายการใช้การทดสอบเช่นเดียวกับน้ำมันใหม่ บางรายการเฉพาะสำหรับตรวจสอบน้ำมันใช้แล้วโดยตรง
ผู้ผลิตเครื่องยนต์หรือเครื่องจักรส่วนใหญ่ และบริษัทผู้ค้าน้ำมันบางราย ได้แนะนำขีดจำกัด (Limits) ของผลการตรวจสอบของน้ำมันดังต่อไปนี้ สรุปได้ดังนี้
1. ความหนืด (ASTM D 445)
น้ำมันใช้แล้ว ไม่ควรมีค่าความหนืดสูงเกิน 25% ของน้ำมันใหม่ คือ ประมาณหนึ่งชั้นของเบอร์ SAE (แต่บางบริษัทใช้ได้ต่ำกว่านี้ เช่น ความหนืดที่ไม่ควรลดลงต่ำกว่า 15%)
2. สิ่งสกปรกปนอยู่ หรือการตกตะกอนที่ไม่ละลาย (Insolubles ASTM D 893)
ตะกอนหรือสิ่งสกปรกที่ไม่ละลาย แยกเป็น
2.1) ไม่ละลายในเพนเทน (Pentane Insolubles) ประกอบด้วยสิ่งที่ไม่ละลายในโทลูอีน (Toluene Insolubles) กับสารยางอนินทรีย์ ซึ่งเกิดจากการรวมตัวของน้ำมันกับออกซิเดชัน (Oxidation Resins)
2.2) ไม่ละลายในโทลูอีน (Toluene Insolubles) ได้แก่เศษโลหะจากการสึกหรอ เขม่า และสิ่งแปลกปลอมจากภายนอก เช่น ฝุ่นผง ดินตะกอน
จะเห็นได้ว่า ผลต่างระหว่าง 2.1) กับ 2.2) ก็คือ กากหรือคราบยางอนินทรีย์ที่เกิดจากการเสื่อมของน้ำมันเอง (Oxidation Resines) ไม่ควรเกิน 2-4% ขึ้นกับขนาดเครื่องยนต์หรือชนิดของเครื่องจักรโรงงานต่าง ๆ
3. ค่าความกรด / ด่าง
การทดสอบค่าความเป็นกรด / ด่างมีหลายวิธี ASTM D 974 ทดสอบค่าความเป็นกรด โดยใช้สีเป็นตัวบอกระดับสีแทน (Colorimetric) ส่วน ASTM D 664 และ ASTM D 2896 เป็นวิธีไฟฟ้าเคมี (Potentiometric) วิธี ASTM D 664 บอกทั้งค่าความเป็นกรด (Total Acid Number–TAN) และค่าความเป็นด่าง (Total Base Number–TBN) แต่ วิธี ASTM D 2896 วัดค่าความเป็นด่างเท่านั้น
สำหรับน้ำมันหล่อลื่นใหม่ ASTM D 664 จะให้ค่าความเป็นกรดต่ำกว่า ASTM D 2896 เนื่องจากกรดเปรคลอริคอัดจะไปมีปฏิกิริยากับสารบางอย่าง (เช่น สารประกอบไนโตรเจน สารเพิ่มคุณภาพ เป็นต้น) ที่กรดเหล่านี้ใน ASTM D 664 ไม่ทำ ซึ่งสารเพิ่มคุณภาพเหล่านี้ละลายกรดน้ำมันเกินมาตราฐานใหม่ที่มันมีเชื้อเพลิง ASTM D 2896 จึงให้ค่าที่เป็นประโยชน์ที่แน่นอนกว่า
สำหรับน้ำมันหล่อลื่นใช้แล้ว วิธี ASTM D 664 จะให้ค่าความเป็นกรดสูงกว่า ASTM D 2896 ประมาณ 1.5 ถึง 3.0 หน่วย ส่วนค่าความเป็นด่าง TBN ที่ทดสอบโดย ASTM D 664 มีค่า 0-1 หน่วย ในขณะที่การทดสอบโดย ASTM D 2896 จะได้ประมาณ 3-8 หน่วย และลดลงไปเรื่อย ๆ ตามอายุการใช้งานของน้ำมัน จึงนิยมใช้วิธี ASTM D 664
ไม่ว่าค่าที่ได้รับใด ๆ ก็ตามต้องไม่เกินเกณฑ์การยอมรับของผู้ผลิตเครื่องยนต์หรือเครื่องจักรที่ใช้คือต้องมีค่าความเป็นกรดที่สูงเกินไปหรือค่าความเป็นด่างที่ต่ำเกินไป
ค่าความเป็นกรดของน้ำมันเครื่องใช้แล้ว ไม่ควรเกินกว่า 1 mg KOH/g ผู้ผลิตเครื่องยนต์บางยี่ห้อ กำหนด (เช่น บริษัทคัมมินส์) ค่าความเป็นกรดไม่ควรสูงเกิน 3.0 mg KOH/g หรือ ค่าความเป็นด่าง TBN ลดลงกว่า 50 % ของน้ำมันใหม่ก็ควรเปลี่ยนถ่ายแล้ว
4. น้ำ (ASTM D 95)
ปริมาณน้ำ ถ้ามีสูงก็เป็นอันตรายต่อเครื่องยนต์ได้ ดังนั้นน้ำมันเครื่องใช้แล้วไม่ควรมีน้ำเกิน 0.5 % แต่ถ้าเป็นเครื่องจักรหรือโรงงานอุตสาหกรรม ปริมาณน้ำไม่ควรเกิน 0.1-0.2%
ข้อมูลจาก คู่มือผลิตภัณฑ์น้ำมันเชื้อเพลิงและน้ำมันหล่อลื่น (บางจากปิโตรเลียม)
